برده و ارباب

نگاهی به فیلم «دوشیزه جولیا» Miss Julie

«تاریخ ازابتدا تا انتها صحنه نبرد ابدی طبقات مختلف با یکدیگر بوده و خواهد بود. کارگران چیزی برای از دست دادن ندارند به جز غل و زنجیرهایشان…پس کارگران جهان به پا خیزید.»

برگرفته شده از مانیفست حزب کمونیست – کارل مارکس، فردریش انگلس

«دوشیزه جولیا – Miss Julie» جدیدترین اثر «لیو اولمان – Liv Ullmann» کارگردان نروژی، طبق معمول آثار این کارگردان براساس فیلم نامه ای قوی و بی نقص ساخته شده است. داستان اصلی «دوشیزه جولیا» نمایشنامه کلاسیکی است که «آگوست استریندبرگ –  August Strindberg» نویسنده بزرگ سوئدی در سال 1888 نگاشته است. «یوهان آگوست استریندبرگ» در کنار«هنریک ایبسن»، «سورن شیرکه گارد» و «هانس کریستین اندرسن» پایه های اصلی ادبیات کلاسیک منطقه اسکاندیناوی را تشکیل می دهند. «استریندبرگ» یکی از پایه گذاران تئاتر مدرن سوئد محسوب می شود و در زمینه اکسپرسیونیسم در عرصه تئاتر آثار متعددی چون «اتاق سرخ»، «سفر پیتر خوش شانس»، «اریک چهاردهم» و «سونات اشباح» به رشته تحریر در آورده است.

«دوشیزه جولیا» یک تراژدی ناتورالیستی است – «استریندبرگ»، «دوشیزه جولیا» را یک سال بعد از نمایشنامه «پدر» و در اولین سال جدایی ازهمسرش نوشت. هم از این روست که در این اثر با کشمکش میان دو جنس اندکی منصفانه تر و واقع بینانه تر برخورد می کند، ولی با این همه چالش جدیدی به آن می افزاید که همواره در نهفت جانش می جوشید: کشاکش خون اربابی، که از پدر به میراث برده بود و خون بردگی که از مادر محبوبش در رگهایش جریان یافته بود. زندگی چندان به او فرصت داده بود که شیوه و رفتار خدمتکاران و رابطه آن ها را با اربابان ببیند و لمس کند. چون حتی زمانی که در فقر و عسرت زندگی می کردند، پدر استریندبرگ اصرار داشت که در آن خانه پرجمعیت در خدمتکار نگه دارد – خدمتکارانی که به روایت خودش بدون دستکش حق نداشتند چکمه های ارباب را تمیز کنند.

«دوشیزه جولیا» نمادِ دختری است که از طبقه مرفه و سطحِ بالایِ جامعه به حساب می آید و با افکاری از قبیلِ آزادیِ زنان بزرگ شده است و در عینِ حال طبقه پایین دستِ خود را بسیار پست می شمارد و برایِ آنها آن چنان ارزشی قائل نیست. در طرفِ مقابل، «ژان» یکی از خدمتکارانِ عمارتِ پدرِ «دوشیزه جولیا» و متعلق به قشرِ فقیر و پایین دست است. تقابلِ این دو شخصیت و گفت و گویِ بینِ این دو گروه و طرزِ تفکراتشان بسیار دیدنی و شنیدنی است.

در این فیلم «جسیکا چاستین – Jessica Chastain» در نقش «دوشیزه جولیا» بازی بسیار خوب و قابل قبولی از خود به نمایش گذاشته است، به طوری که بسیاری از منتقدین شانس زیادی برای او در اسکار امسال قائل شده اند. شخصیت «دوشیزه جولیا» کاراکتری خاص است که با چالش های زیادی روبروست و همین پیچیدگی های شخصیتی است که کار «جسیکا چاستین» را به عنوان یک بازیگر دشوار می کند. اما خوشبختانه «اولمان» انتخاب هوشمندانه ای برای این نقش داشته و بازیگری را برگزیده که هم به لحاظ سابقه بازیگری و هم از جنبه ویژگی های ظاهری کاملا منطبق بر کاراکتر «دوشیزه جولیا» است و کارگردان را از انتخاب خود پشیمان نمی کند. «چاستین» قبلا در فیلم های خود از پس اجرای کاراکترهای پیچیده به خوبی برآمده است. یکی از نمونه های خوب وی در اجرای چنین شخصیت هایی که به اصطلاح چند لایه هستند فیلم «بدهی» به کارگردانی «جان میدن» محصول سال 2010 است. دراین فیلم چاستین به نقش «راشل سینگر» یک مامور مخفی است که ماموریت دارد تا همراه دو مامور دیگر به برلین شرقی رفته و یک پزشک نازی را که قبلا دراردوگاه های آشویتس – بیرکناو مشغول آزمایش های غیرانسانی بوده را برباید و برای محاکمه به دادگاه جنایات جنگی بیاورد. در این ماموریت مهم و خطرناک رابطه عشقی هم بین این سه مامور مخفی شکل می گیرد. «چاستین» این شخصیت را با همه شکنندگی ها و پیچیدگی های خاص خودش به خوبی اجرا می کند.

«دوشیزه جولیا» داستان اختلاف طبقاتی موجود در یک شهر کوچک است و البته نبردی هم در زیر ظاهر آرام شهر در جریان است. این کشمکش، تلاش های بی وقفه زنان برای برقراری و داشتن حقوق برابر با مردان است. همانطور که می دانید کشورهای اسکاندیناوی از نظر برابری حقوق زنان با مردان از جایگاه ویژه تاریخی در این زمینه برخوردارند و در بعضی موارد حقوق قانونی زنان بسیار بیشتر و بالاتر از مردان است.

در چنین حال و هوایی است که «دوشیزه جولیا» در قامت یک زن سرسخت، قصد رسیدن به موقعیت اجتماعی بهتر و بالاتری را دارد، اما متاسفانه سرنوشت طوری رقم می خورد که او تنزل پیدا می کند و در جایگاه یک خدمتکار ساده قرار می گیرد.

بعضی از فیلم ها آن قدر زیبا و بدونِ نقص ساخته شده اند که خیلی سخت می توان برایِ آن ها عیب و ایرادی پیدا کرد و تنها کاری که از بیننده پس از تماشایِ فیلم بر می آید، تحسین و تشویق است. از داستانِ فیلم گرفته تا بازیِ بازیگران و همین طور موسیقیِ فیلم و سایرِ ویژگی های برجسته این نوع فیلم ها، در سطحی بسیار بالاتر از استانداردِ یک فیلمِ خوب قرار دارد. اگر به دنبالِ فیلمی هستید که شما را به تفکر وادار کند و مدت ها پس از تماشایِ فیلم، سکانس ها و دیالوگ های فیلم در ذهن و قلبتان باقی بماند و آن ها را با خود مرور کنید، «دوشیزه جولیا» انتخاب بسیار مناسبی برای این مورد است. «دوشیزه جولیا» از آن دست فیلم هایی است که حرفی برای گفتن دارد و بیننده از تماشای آن پشیمان نمی شود.