از دره سوات تا شهروند افتخاری کانادا

ملاله چطور ملاله شد!

مانا کیانی
تورنتو

همین چند سال پیش بود که حمله طالبان به دختری که قصد تحصیل در پاکستان را داشت، در صدر اخبار قرار گرفت. دختری 14-15 ساله که دوست داشت مانند بسیاری از هم سن و سالانش در سرتاسر دنیا، به مدرسه برود و درس بخواند. اما او با بقیه یک فرق داشت، چهره اش را زیر برقع نمی پوشاند و کتاب هایش را زیر لباسش قایم نمی کرد، از این رو بود که او نیز با برخورد تندورهای مذهبی مواجه شد. ملاله اولین دختری نبود که آسیب دید، آخرینشان هم نخواهد بود، اما قرعه به نام او افتاد تا توجه جهانیان را به خودش جلب کند و نامش بر سر زبان ها بیفتد. البته شجاعت و اصرارش به ادامه تحصیل نیز مزید بر علت شد تا به نمادی تبدیل شود که زیر فشار و محدودیت سنت و تحجر قرار دارند.

ملاله یوسف‌زی، برنده جایزه نوبل و فعال حق آموزش کودکان روز چهارشنبه ۱۲ اپریل ۲۰۱۷ در اوتاوا شهروندی افتخاری کانادا را از دستان «جاستین ترودو» دریافت کرد. او پیش از سفر به کانادا گفته بود افتخار می کند به این که قرار است کشور و سرزمینی بازدید کند که در دوره ای بحرانی به پناهجوها کمک های فراوانی کرد و سرشار از انسان های آزاده و قهرمان است. ملاله ۱۹ ساله پس از دریافت این شهروندی، در پارلمان کانادا سخنرانی کرد و از کانادا خواست نقش موثرتری در جامعه بین‌الملل ایفا کند. او در جریان مراسم اعطای شهروندی خود، در برابر پارلمان کانادا گفت معتقد است کسی که به نام اسلام آدم‌کشی می‌کند، مسلمان نیست.

بلافاصله بسیاری از روزنامه‌های کانادا در صفحه اول خود، عکس و گزارش این رویداد را منتشر کردند. قرار بود شهروندی افتخاری در اکتبر سال ۲۰۱۴ و در زمان نخست وزیری «استفان هارپر» به وی اهدا شود، اما به دلایل حمله مسلحانه به پارلمان به تعویق افتاد. به نقل از تورنتو استار، کمتر پیش می‌آید که کسی در کانادا بعد از دریافت شهروندی‌اش مستقیم به پارلمان برود و برای نمایندگان سخنرانی کند. اما ملاله یوسف‌زی نیز هر کسی نیست. او برنده‌ جایزه‌ صلح نوبل، سفیر صلح سازمان ملل و فعال اجتماعی مدافع حق تحصیل در سطح جهان است. در طول تاریخ کانادا، ملاله ششمین فردی است که شهروندی افتخاری کانادا را دریافت می کند. پنج نفر دیگر عبارتند از: رائو والنبرک، نلسون ماندلا، دالایی لامای چهاردهم، آنگ سان سوچی و آقاخان.

اما جهان چگونه ملاله را که در دره کوچکی در پاکستان زندگی می کرد، دید و شناخت؟ سال ۲۰۰۷ بود که طالبان در پیام رادیویی مردم را تهدید می کرد که اگر به سنت های اسلامی عمل نکنند مجازات شرعی خواهند شد. درست یک سال بعد رهبر محلی طالبان ملا فضل الله تهدید کرد که اگر مدارس دخترانه ظرف یکماه بسته نشود عواقبش را خواهند دید. ضیاء الدین یوسف زی پدر ملاله که صاحب مدرسه بود، از این تهدیدها ترسید و از ارتش پاکستان تقاضای کمک کرد. ارتش هم به او اطمینان داد که امنیت را برقرار می کنند و از او خواستند مدرسه را نبندد.

در آن دوران ملاله خاطرات روزانه اش از مدرسه رفتن و اینکه دوستانش چطور یکی یکی مجبور می شدند دره سوات را ترک کنند، را در یک وبلاگ می نوشت -وبلاگی که سرویس اردوی بی بی سی آن را بدون ذکر نام ملاله منتشر می کرد- از این رو بود که طالبان پاکستان این دختر نوجوان را «نماد کفر و هرزگی» می دانست و خانواده اش را بارها تهدید به ترور کرده بود.

در یکی از روزهای پاییزی ملاله همچون روزهای گذشته سوار بر سرویس مدرسه شده بود تا به سر کلاس درس برود. اتوبوس مدرسه وانتی بود که سقف و دوطرف اش را پوشانده بودند. از خانه ملاله را تا آنجا راه چندانی نبود. ملاله قبلا پیاده این مسیر را می رفت و می آمد. ولی مادرش از مدتی قبل به خاطر تهدیدهای طالبان از او خواسته بود با اتوبوس به مدرسه رفت و آمد کند. ملاله سوار اتوبوس شد. کنار دوست صمیمی اش مونیبا نشست. اتوبوس که حرکت کرد ملاله همینطور که مشغول گفتن داستان های مدرسه با مونیبا بود که دو جوان سرویس مدرسه را متوقف کردند و به پشت وانت آمدند و پرسیدند ملاله کیست. ملاله بعد از آن سوال دیگر چیزی به خاطر نمی آورد، چراکه مهاجمان تیری به سر او شلیک کردند.

ملاله که در شرایط بحرانی قرار داشت، به‌سرعت روانه بیمارستان شد و سپس یک هلی کوپتر او را از دره سوات به یک بیمارستان نظامی در پیشاور منتقل کرد. همزمان با این اتفاقات، افسران این بیمارستان میزبان یک گروه از پزشکان بریتانیایی بودند که از بیرمنگهام به پاکستان آمده بودند تا به پزشکان ارتش مشاوره بدهند. سرپرست این تیم «جاوید کیانی»، یک پزشک بریتانیایی، پاکستانی تبار بود.

وقتی درخواست کمک آمد، «کیانی» از «فیونا رینولدز»، پزشک متخصص مراقبت های ویژه کودکان خواست تا با او سوار هلی کوپتر شود و از اسلام آباد به پیشاور برود. اما آنچه تیم پزشکان بریتانیایی در پیشاور یافتند خیلی خوشحال کننده نبود. ملاله را دوباره با هلی کوپتر به یک بیمارستانی بزرگتر در اسلام آباد منتقل کردند. دکتر فیونا رینولدز در نهایت به این نتیجه رسید که هر چه ملاله نیاز دارد در بیمارستان بیرمنگهام بریتانیا برایش مهیاست. در پانزده اکتبر سال ۲۰۱۲ ملاله به بیمارستان کویین الیزابت بیرمنگهام منتقل شد  و زندگی اش از این رو به آن رو شد.

روز دوازده ژوئیه نه ماه بعد از آن روز، ملاله در شانزدهمین سالگرد تولدش با دانش آموزان و رهبران جهان در مقر سازمان ملل حرف زد. «گوردون براون» نخست وزیر سابق بریتانیا او را به عنوان نمادی از شجاعت و جرات معرفی کرد. او گفت شصت میلیون کودک در جهان از مدرسه رفتن محروم اند و ملاله باعث شد مردم جهان یکبار دیگر به صورت جدی به این موضوع فکر کنند.

ملالی کتابی با عنوان منم ملاله نوشته‌است. او در این داستان اعتقاد دارد که این تنها داستان خودش نیست، بلکه داستان ۶۱ میلیون کودکی است که از درس و تعلیم محروم مانده‌اند. این کتاب با ویرایش «کریستینا لمب» خبرنگار انگلیسی، منتشر شده و کتابی است که ورود آن به مدرسه‌های خصوصیِ پاکستان ممنوع شده‌است. ملاله این روزها تلاش می کند خودش را در میان همکلاسی های تازه در مدرسه انگلیسی بیرمنگهام پیدا کند و با زندگی در کشور تازه کنار بیاید.همچنین ضیاءالدین یوسف‌زَی، پدر ملاله، به سِمَتی دیپلماتیک در بیرمنگام منصوب شده است.

سخنرانی کامل ملاله در پارلمان کانادا :