فاتحِ نخل طلای فستیوال کن
یادداشتی خودمانی درباره هفتادمین جشنواره فیلم کن
مجید موثقی – کن، فرانسه
Majid Movasseghi
نویسنده و کارگردان
امشب دوندكان جشنواره كن به خط پايان آن مي رسند و نگاه همگان خيره به چيده شدن هفتادمين خرمای اين نخل است. در اين دوره كمي اضطراب در برنامه ريزي و ورود به كاخ جشنواره ديده شد كه مي تواند ريشه در بحران هاي امنيتي روز جهان داشته باشد. اما نقدي كه به اين دوره از جشنواره وارد است، آنكه مشخص نبود معيار انتخاب فيلم ها بر چه اساسي صورت گرفته و تكرار اسامي نام آوران اين علامت سؤال را بوجود آورد كه آيا اين جشنواره در كشف فيلمسازان نو و خلاق به اندازه كافي كوشا بوده است يا نه! نكته ديگري كه مي توان آنرا حائز اهميت شمرد اين است كه آيا فراموش شدن مخاطب غيرحرفه اي سينما براي جشنواره بزرگي چون كن يك امتياز مثبت است؟ آيا فقط آنهایی كه امكان دسترسي به توصيه نامه دارند، حق شركت در جشنواره و بهره برداري از مزاياي جنبي آنرا را دارند و يا فستيوال قادر به تقسيم خوشبختي براي عموم مردم نيز هست! در اكثر سانس ها، صندلی های خالی و رزرو شده قابل توجهي ديده میشد كه كسي پاسخگويي خالی بودن آنها نبود! به نظر میرسد که حلاوت و شیرینی اين رويداد هنري تنها براي افرادی تکراری و معدود و چرا جشنواره نمي تواند براي تماشاچيان غير سينمايي كه سرمايه اصلي سينما هستند تعداد كمي صندلي مهيا كند!
بی شک نمي توان از صبر طولاني علاقمندانی كه ساعتها در خيابانها چشم انتظار يك بليط يا دعوت نامه بودند به ساده گي گذشت. حتي اين تبعيض در ارتباط با خبرنگاران نيز صورت مي گرفت، يعني اگر خبرنگاري دو ساعت زودتر مي آمد نمي توانست وارد سالن شود و بايد به خاطر پيشكسوتان و يا نشريه هاي معروف، دندان بر جگر مي گذاشت تا اول آنها وارد سالن مي شدند. چنين چيزي در جشنواره هاي سينمايي بزرگي چون برليناله، ونيز و لوكارنو ديده نشده است! البته هر رويداد هنري معايب و محاسن خود را به همراه دارد و روي هم رفته جشنواره امسال از رويداد هاي مفيد و فيلم هاي خوب بي بهره نبود. به طور مثال مي توان از اكران فيلم «محو شدن» ساخته جديد «فاتح آكين» نام برد كه شانس اين فيلم براي گرفتن نخل طلا هم تراز رقيب روسي اش يعني فيلم «بي عشق» است. طرفداران «بي عشق» ساخته «آندره زوياگينتسف» بعد از تماشاي فيلم “محو شدن” از فاتح آكين، كمي دودل هستند كه كدام فيلم را بيشتر دوست دارند!
شايد امسال هيچ كس تصور فيلمي متفاوت از اين فيلمساز ترك تبار را نمي كرد و خيلي ها كار جديد او را جدي نگرفتند و به تماشاي فيلم آخر او ننشستند. اما باید گفت که “فاتح آكين” با فيلمنامه اي درخشان كه آنرا با همراهي «هارك بوهم» نوشته است، شايد جنجالي ترين فيلم سال ٢٠١٧ را تا به امروز به نام خود رقم زده. مشخصا، مشاهده كارگردان در تحليل شرايط بحراني امروز جهان به خوبي صورت گرفته است و با موشكافي و پرهيز از كليشه ها اين فيلم را چون تابلوي فراموش نشدني ترسيم كرده است. فاتح آكين در اين اثر چون منتقد بزرگي به شرايط و سياست هاي شتابزده روز جهان خيره شده است.
موضوع اين فيلم با مسائل و شرايط اين روزهاي اروپا كه ناامن است به خوبي سازگار شده است و قصه در امتداد مبارزه زني با حكم دادگاهي در آلمان است كه قاضي آن بر خلاف انتظار همگان حكم برائتِ قاتليني را صادر كرده كه شوهر اين زن را به قتل رسانده اند. شوهر او ترك تبار و مسلمان بوده كه توسط بمب گذاري نئونازيست ها كشته شده است. دادگاه اما دختر و پسر جواني كه مرتكب اين قتل شده اند را آزاد كرده و همين عامل برانگيزنده ي مي شود تا اين زن آلماني دست به اقدامي تلافي جويانه بزند. داستاني غير قابل پيش بيني با پيچش هاي دراماتيك خوب كه با بازي «ديانه كروگر» هنرپيشه آلماني به قوام خوبي رسيده است و اين فيلم را يكي از مدعيان گرفتن «نخل طلا» كرده است. اين بازيگر همچنين با فيلم «حرامزاده هاي لعنتي» در سال ٢٠٠٩ در جشنواره كن حضور خوبي داشت و امسال شايسته گرفتن جايزه بهترين بازيگري را دارد. فاتح آكين آخرين حضورش در جشنواره كن به ده سال پيش بر مي گردد كه با فيلم «لبه بهشت» برنده بهترين فيلمنامه شد، اما امشب يكي از مدعيان اصلي براي دست آوردن نخل فستیوال و یا گذاشتن رطب جشنواره در كنار استكان كمر باريك تركها و آلمانها شده است.
فيلم «يك موجود آرام» ساخته ««سرگئي لازنيتسا» محصول مشترك فرانسه و آلمان كه داستان آن مربوط به زنداني دورافتاده در روسيه است موجب شده تا نگاه همگان به اين كارگردان خيره شود. به نظر میرسد كه هيات داوران مسابقه ، براي اين فيلم امسال جايزه ي ويژه اي در نظر بگيرند، كاري كه بدون شك يكي از فيلم هاي خوب سال ٢٠١٧ خواهد بود. از نکات جالب جشنواره امسال كن، حضورفيلم های متعددی است كه لوكيشن هاي آنها در روسيه كار شده است، كه از ميان آنها مي توان به همين فيلم هاي «يك موجود آرام» از اين فيلمساز اكرايني كه در آلمان زندگي مي كند اشاره كرد و همچنين فيلم «بي عشق» از «آندره زوياگينتسف» را مي توان در اين دسته قرار داد كه خود مدعي گرفتن نخل طلاي اين دوره است.
“يك موجود آرام” از فيلمنامه قوام يافته خوبي برخوردار است كه شرايط نامساعد و بحراني روسيه را به خوبي نشان مي دهد، هوشياري كارگردان در نقد روابط اجتماعي و فقدان حقوق شهروندي در اين فيلم به خوبي به چالش كشيده است. شخصيت اصلي اين فيلم زني است كه جوياي حقيقت است و به خاطر عدم دريافت پاسخ با جهان اطراف خويش بيگانه شده است. عمل برانگيزنده درام زماني آغازمي گردد كه اين زن با بازگشت بسته اي مواجه مي شود كه براي شوهرش فرستاده است و فاجعه در اين است كه نمي داند حالا شوهرش در كدام زندان حبس شده است! او با پيگيري هاي بسيار پي مي برد كه ممكن است همسرش در زنداني دور افتاده حبس شده باشد و به همين خاطر سفري طولاني را براي پيدا كردن او آغاز مي كند اما هيچ مسئولي در زندان آدرس درستي به او نمي دهد و به او توصيه مي كنند كه اين موضوع را پيگيري نكند و بي خيال ماجرا شود.از سويي ديگر زني با لباس ياري و دوستي به اين زن نزديك شده و بارقه هايي از اميد براي قهرمان اين فيلم شكل مي گيرد. عكس العمل هاي آدم هاي متفاوت كه همگي به نحوي مي خواهند غمخوار او باشند در اين فيلم ، قوام خوبي به داستان داده است.ولي آنچه كه در زير متن اين فيلم وجود دارد بازي آدم ها با اين شخصيت است كه تنها گناه او اين است كه مي خواهد شوهر در بندش را پيدا كند! او آرام آرام متوجه مي شود اگر به تذكرها و هشدار ها توجه نكند، زير پاي جامعه اي كه در فساد مالي غرق شده است، نابود خواهد شد و همين نيز منجر به محو او از جهان اطراف مي شود.
بايد ديد كه امشب چه اتفاقي براي فيلم هاي هفتادمين جشنواره كن خواهد افتاد. وقتي دردهاي پنهان جامعه با زبان سينما آميخته شود و چشم و گوش مخاطب توان همذات پنداري با آنها داشته باشد، آنجاست که هنر سينما مي تواند نقش پررنگی در بیداری انسانها داشته باشد. شايد فاتح نخل طلاي اين دوره “فاتح آكين” باشد، همان فيلمي كه در آگاهي رساني و بيداري مخاطب امروز بسيار كوشا بوده است.
