روز هشتم جنگ, نوشته مینا رحیمی, تورنتو | با ورود درگیری میان اسرائیل و ایران به روز هشتم، تمرکز همچنان بر موضوع اصلی بحران یعنی برنامه هسته‌ای ایران است. حملات هوایی اخیر اسرائیل، تنش‌ها را افزایش داده و تأسیسات کلیدی اتمی ایران را هدف قرار داده تا تهدیدی که اسرائیل آن را بنیادی می‌داند متوقف کند.
نگرانی اسرائیل درباره جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران سابقه‌ای طولانی دارد که به بیش از پنج دهه پیش بازمی‌گردد. در سال ۱۹۸۱، عملیات «اپرا» توسط اسرائیل انجام شد که در آن رآکتور هسته‌ای اسیرک عراق نابود شد؛ عملیاتی پیشگیرانه که هدف آن جلوگیری از دستیابی رژیم‌های خصمانه به سلاح‌های هسته‌ای بود. این اتفاق برای ایران هشداری جدی در خصوص خطرات پیگیری فناوری هسته‌ای در منطقه‌ای پرتنش بود.
پس از انقلاب سال ۱۹۷۹ ایران، روابط تهران و تل‌آویو به سرعت رو به وخامت گذاشت. در طول دهه‌ها، سوءظن، درگیری‌های نیابتی و خصومت‌های متقابل تشدید شد و برنامه هسته‌ای ایران به کانون نگرانی‌های بین‌المللی بدل گردید. ایران تأکید می‌کند که فعالیت‌های اتمی‌اش صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد، اما اسرائیل و بسیاری از کشورهای غربی این برنامه را پوششی برای توسعه قابلیت‌های تسلیحات هسته‌ای می‌دانند.
برجام در سال ۲۰۱۵ توافقی مهم بود که طی آن ایران متعهد شد غنی‌سازی اورانیوم را محدود کرده و اجازه بازرسی‌های دقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را بدهد، و در مقابل تحریم‌ها کاهش یابد. اما خروج آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸ و اعمال دوباره تحریم‌ها، پیشرفت دیپلماتیک را متوقف و فعالیت‌های هسته‌ای ایران را بار دیگر تشدید کرد. در این جنگ جاری، اسرائیل حملات مستقیم خود را به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران افزایش داده است. مهم‌ترین تأسیسات هدف گرفته شده عبارت‌اند از:
- نطنز: سایت اصلی غنی‌سازی اورانیوم ایران که در آن سانتریفیوژهای پیشرفته به شدت آسیب دیده و توانایی ایران برای تولید اورانیوم با غنای تسلیحاتی را عقب انداخته است.
- فردو: تأسیساتی زیرزمینی در نزدیکی قم که نقش کلیدی در برنامه غنی‌سازی ایران دارد و هدف حملات اسرائیل قرار گرفته است.
- اصفهان: مرکزی برای تبدیل و پژوهش اورانیوم که در این درگیری‌ها آسیب‌های متعددی دیده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرده که این تأسیسات خسارات قابل توجهی دیده‌اند، هرچند مقامات ایرانی مدعی شده‌اند که تعمیرات در حال انجام است و تأسیسات همچنان فعالند. سازمان انرژی اتمی ایران بر برنامه هسته‌ای نظارت دارد و تحت مراقبت دقیق نهادهای بین‌المللی قرار دارد. آژانس بارها به عدم رعایت کامل تعهدات و توافقات ایران اشاره کرده و این موضوع شک و تردیدها را در مورد ماهیت واقعی برنامه افزایش داده است. در واکنش به حملات اخیر، مجلس ایران تهدید به تعلیق همکاری با آژانس گرفته که نشانه‌ای از کاهش شفافیت احتمالی و افزایش خوداتکایی در فعالیت‌های هسته‌ای است.
شدت گرفتن حملات به تأسیسات هسته‌ای نشان‌دهنده عزم جدی اسرائیل برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای با هر روشی است. در مقابل، رهبران ایران برنامه هسته‌ای را حق حاکمیتی خود می‌دانند و نسبت به مداخله خارجی هشدار می‌دهند. با ورود به روز هشتم جنگ، جامعه جهانی با نگرانی شدید نظاره‌گر است. تعادل حساس میان اقدام نظامی و مذاکرات دیپلماتیک در معرض فشار عظیمی قرار گرفته است. سرنوشت برنامه هسته‌ای ایران، و در پی آن امنیت منطقه‌ای و جهانی در تعادل شکننده‌ای قرار دارد. آیا تنش‌ها به درگیری عمیق‌تر می‌انجامد، یا عقلانیت و خویشتن‌داری فرصت بازگشت به گفتگو و آرامش را فراهم خواهد کرد؟ روزهای آینده احتمالاً تعیین‌کننده آینده این نقطه‌عطف هسته‌ای خواهد بود.
