رنج های زنان سینمای ایران

نگاهی به مستند لبه تیغ ساخته بهمن مقصودلو
زنانی که برای ورود به سینما رنج ها کشیدند…

لبه تیغ (میراث بازیگران زن سینمای ایران – Razor’s Edge: the Legacy of Iranian Actresses) ساخته بهمن مقصودلو مستندی است حاوی گفتگو با تعداد زیادی از ستارگان زن تاریخ سینمای ایران و بازگویی خاطرات و فراز و نشیب های زندگی هنری آنان در دو دوره قبل و پس از انقلاب اسلامی ایران همراه با نمایش صحنه ها و عکس هایی خاطره انگیز از آن دوران که در ثبت بخشی از نقش زنان در تاریخ سینما اهمیت خواهد داشت. فیلم با انتخاب تعدادی از بازیگران زن در سنین مختلف و دوره های مختلف سینما و بازگویی آنچه بر آنها در آن دوران گذشته به واقع برگ هایی از تاریخ سینمای ایران از آغاز تا شروع انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از آنان در این دوران را رقم میزند. فیلمی که برای علاقمندان به سینما به عنوان بخش هایی از تاریخ شفاهی سینمای ایران به یادگار خواهد ماند.

لبه تیغ مستندی  است  که  سال ۲۰۰۲ آغاز شد و تا  سال ۲۰۱۵  به مدت سیزده سال ساخت آن طول کشید. دکتر بهمن مقصودلو  از میان تعداد زیادی از  بازیگران  زن سینمای پیش از انقلاب، ۲۱ بازیگر را انتخاب کرده که در کشورهای مختلف اروپا و همچنین آمریکا و ایران با آنها به گفتگو نشسته است.   .

مقصودلو، کارگردان فیلم در گفتگویی اشاره کرده که ” بدون اغراق اکثر این زنان برای ورود به سینما با مردان خانواده جنگیده بودند: یکی کتک خورده، دیگری ازخانه و خانواده طرد شده، یکی را به خانه راه نداده‌اند. حتی پسر عموی یکی از آن‌ها با هفت تیر آمد تا این ‘لکه ننگ ‘ را از دامن خانواده پاک کند. ولی آن‌ها میدان را خالی نکردند”

در این مستند ارزشمند بیننده با هر سطح از دانش  و معلومات و فرهنگ سینمایی شاهد روایت بازیگرانی چون صدیقه  سامی‌نژاد (روح انگیز) بازیگر اولین فیلم ناطق تاریخ سینمای ایران  به نام  دخترلر ، ژاله علو، زینت  خطیبی ( از بازیگران پیشگام ، شهلا ریاحی(اولین کاگردان زن سینمای ایران)، ایرن، پوری بنایی ،فرزانه تائیدی، ویدا قهرمانی، نیلوفر، کتایون، سوسن تسلیمی، فخری خوروش، سیمین غفاری، پروانه معصومی، زری خوشکام، کبرا سعیدی با نام هنری “شهرزاد”، شهره آغداشلو، مری آپیک، پرتو نوری علاء (بازیگر نقش اول فیلم آرامش درحضور دیگران) و فهیمه راستکار از فراز و نشیب های ورودشان به سینما در جامعه ای مرد سالار سخن میگویند.  روایت هایی که گاهی میتوان ان را  رنج نامه سینمای ایران تعبیر کرد. .

بازیگرانی  هم چون :روفیا، آذرشیوا، فروزان، عصمت صفوی  و لرتا هم اگر چه در این گفتگوها حضور ندارند اما به جایگاه و نقش آنها در سینمای ایران اشاره شده است.

آقای مقصودلو در بخش هایی از یکی از گفتگوهایش به این نکته نیز تاکید کرده است که گردهم آوردن بازیگرانی که فراز و فرودهای آن دوران را زندگی کرده و آن‌ها را تجربه کرده باشند کار آسانی نبود: “برخی از این بازیگران دیگر در قید حیات نیستند و شاید این تنها شهادت آن‌ها بر دورانی باشد که زنان بازیگر درحقیقت بر لبه تیغ راه می‌رفتند. با این همه فیلم، داستان استواری زنان بازیگر، همان حکایت قدیمی خواستن و توانستن است.”

این فیلم تاکنون  در چند جشنواره جهانی از جمله مونترال، فستیوال مسا (انجمن خاورمیانه شناسی دانشگاه‌های دنیا) و بخش مسابقه جشنواره تاریخ در شهر پساک فرانسه به نمایش گذاشته شده،  و نمایش های متعددی در شهرهای مختلف دنیا  داشته ست.  در این مستند جدای از  حضوربازیگران زن سینمای ایران با  نام اشنای تاریخ سینمای ایران  همچون بهرام بیضایی، مهدی رئیس فیروز، فرخ غفاری و نصرت‌الله وحدت و ناصر ملک مطیعی نیز گفتگوهایی انجام شده است.