بهناز رهبر, تورنتو | در سال‌های اخیر، کاهش نرخ باروری به یکی از مسائل اساسی و پیچیده در بسیاری از کشورها تبدیل شده است. این پدیده نه تنها بر روند جمعیتی، بلکه بر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی تأثیرات گسترده‌ای دارد. ایران و کانادا به عنوان دو کشور با چالش‌های مشابه، هرکدام در مواجهه با روند کاهش نرخ باروری شرایط ویژه‌ای دارند که بر جامعه و اقتصاد آن‌ها تأثیرات متفاوتی گذاشته است. در این مقاله، نگاهی خواهیم داشت به وضعیت باروری در ایران و کانادا، پیامدهای این تغییرات جمعیتی و برخی از راه‌حل‌های پیشنهادی برای کاهش اثرات منفی آن.
وضعیت باروری و جمعیت در کانادا
در کانادا نیز از سال ۲۰۰۹ شاهد کاهش نرخ باروری بوده‌ایم. هم‌اکنون نرخ باروری در این کشور به حدود ۱.۴۸۳ فرزند برای هر زن در سال ۲۰۲۴ رسیده است که پایین‌ترین رقم ثبت‌شده در تاریخ کانادا به شمار می‌آید. همچنین در همین سال نرخ تولد در کانادا به ازای هر هزار نفر به ۱۰.۰۰۶ تولد کاهش یافته که نسبت به سال گذشته کاهش ۰.۶۶ درصدی را نشان می‌دهد. این کاهش، کانادا را در آستانه ورود به گروه کشورهایی با نرخ باروری “بسیار پایین” قرار داده و پیامدهای چشمگیری برای آینده اقتصادی و اجتماعی این کشور خواهد داشت.
در کانادا، تفاوت‌های منطقه‌ای قابل‌توجهی در نرخ باروری دیده می‌شود. به عنوان نمونه، استان نوناووت با نرخ ۲.۲۳ فرزند برای هر زن بالاترین نرخ باروری را دارد، در حالی که استان‌های بریتیش کلمبیا و نوا اسکوشیا با نرخ‌های ۱.۱۱ و ۱.۱۸ پایین‌ترین میزان باروری را به خود اختصاص داده‌اند. شهرهای بزرگی مانند ونکوور نیز با نرخ باروری حدود ۱.۱ فرزند برای هر زن، از میانگین ملی کمتر هستند.
وضعیت باروری و جمعیت در ایران
ایران در چند دهه اخیر کاهش چشمگیری را در نرخ باروری تجربه کرده است، به‌طوری که در حال حاضر، نرخ باروری به حدود ۱.۷ فرزند برای هر زن رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۲۰ رشد جمعیت به حالت ثابت برسد. روند کاهش باروری و رشد جمعیت، ایران را در ۳۰ سال آینده به کشوری با جمعیت سالمند تبدیل خواهد کرد. این پیری جمعیت می‌تواند چالش‌های بزرگی برای اقتصاد، ساختارهای اجتماعی و حتی خانواده‌ها به وجود آورد.
عوامل متعددی از جمله افزایش سن ازدواج، کاهش تمایل به فرزندآوری، و تغییرات در سبک زندگی در این کاهش مؤثر بوده‌اند. این روند در نهایت می‌تواند به کاهش نیروی کار جوان منجر شود؛ عاملی کلیدی که برای پایداری اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ضروری به شمار می‌آید. با کاهش نیروی کار و افزایش تعداد سالمندان، کشور با چالش‌های هزینه‌ای بیشتری در حوزه‌های بهداشتی و سیستم‌های بازنشستگی روبه‌رو خواهد شد.
مقایسه ایران و کانادا
با این که هر دو کشور ایران و کانادا با مشکل کاهش نرخ باروری مواجه‌اند، تفاوت‌های مهمی در وضعیت جمعیتی این دو کشور وجود دارد. در ایران کاهش نرخ باروری به صورت یکنواخت در سراسر کشور مشاهده می‌شود، در حالی که در کانادا تفاوت‌های منطقه‌ای به‌وضوح مشهود است. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده تأثیر عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر باروری هستند و می‌توانند به تدوین سیاست‌های جمعیتی موثر کمک کنند.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی کاهش نرخ باروری
در هر دو کشور، کاهش نرخ باروری به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای منجر می‌شود. در کانادا، این کاهش موجب افزایش سرعت پیری جمعیت و فشار بیشتر بر سیستم‌های بهداشت عمومی و بازنشستگی خواهد شد. افزایش هزینه‌های سلامت و کاهش نیروی کار فعال از چالش‌های آینده کانادا محسوب می‌شود.
در ایران نیز کاهش نرخ باروری به کاهش جمعیت فعال و افزایش وابستگی سالمندان به نسل جوان منجر می‌شود. در نهایت، این روند به کاهش تولید اقتصادی و افزایش فشار بر سیستم‌های رفاهی خواهد انجامید. همچنین، تغییر در ساختار خانواده و کاهش تعداد اعضای خانواده می‌تواند تأثیرات اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی داشته باشد.
کاهش نرخ باروری، ایران و کانادا را با چالش‌های جمعیتی بزرگی مواجه کرده است. با وجود تفاوت‌های موجود در شرایط این دو کشور، نیاز به سیاست‌های جمعیتی مناسب و تغییر نگرش‌های فرهنگی برای مقابله با بحران‌های احتمالی در هر دو کشور ضروری است. افزایش آگاهی عمومی و ارائه انگیزه‌های مناسب برای تشویق به فرزندآوری می‌تواند در کاهش اثرات منفی این چالش‌ها نقش‌آفرینی کند.
