حرکت ضربدری رخ

مجید موثقی – زوریخ

امسال در هفتاد و يكمين فستيوال فیلم كن، از فيلم جعفر پناهي استقبال شايسته اي صورت گرفت و فیلم هم مورد تشويق شديد تماشاچيان قرار گرفت.  در طول جشنواره کن همه جا صحبت از فیلم «سه رخ» آخرین ساخته جعفر پناهی بود و از چند منتقد سخت گیر آلمانی، فرانسوی  و روسی نظرشان را راجع به کارهای خوب جشنواره جویا شدم، در لیست همه آنها فیلم پناهی و گدار قرار داشتند اما از فیلم «همه می دانند» فرهادی کسی صحبتی نمی کرد!

روزنامه« لوموند » کار آخر پناهی را مینیمالی استادانه  نام نهاد و با تصویری از نقش اصلی فیلم  «بهناز جعفری» توجه مخاطبین فرانسوی کن را به این فیلم  و این بازیگر جلب کرد؛ در این میان گروهی فیلم پناهی را شبیه به دیگر آثار او به شمار می آورند و عده ای حتی برای گرفتن جایزه بزرگ کن به آن دل بسته بودند. هیات داوان جشنواره نیز تب و تاب جشنواره را خوب درک کرد و جایزه مشترک فیلمنانه نویسی را به همراه فیلم «لازاروي خوشحال» به فیلم «سه رخ» اهدا کرد! «سولماز پناهي» و «پناه پناهی» فرزندان این فیلمساز به روی صحنه رفته و دختر پناهي یادداشت پدرش را براي حضار قرائت كرد در جايي از متن، پناهي ياد استاد را زنده کرد” اگر عباس کیارستمی در قید حيات بود احتمالا با هم مراسم اختتامیه را از ایران نگاه می کردیم”.

اتفاقا آنچه در آخرین اثر پناهی مشاهده می شود نگاه مینیمال و بازگشت او به آثار استاد فقیدش عباس کیارستمی است. موضوع فیلم جدید او هنر سینما است که به نوعی یک «فیلم در فیلم» به حساب می آید. دختری شیفته جهان بازیگری است و در یک روستا دست به خودکشی می زند و یک ویدیو از جریان این خودکشی با تلفن همراه خود درست می کند .«جعفر پناهی» و «بهناز جعفری» با نقش و نام خودشان عازم سفری به میانه برای پیگیری و صحت این اتفاق هستند اما هر دو کمی مشکوک به نظرمی رسند و همین عمل برانگیزنده درام برای دنبال کردن مسیر داستان است.

فیلمی جاده ای که مثل آثار کیارستمی حرکت یک ماشین نقش بزرگی در شکل گیری درام اثر دارد، پناهی در این فیلم بلاتکلیفی سنت با جریان هنر بخصوص سینما را به چالش کشیده است. او اینبار با فیلمنانه ای مشخص، پلان های فیلم خود را طراحی کرده  و در زیر متن فیلم، دردها و نابسامانی سه نسل از بازیگران سینمای ایران را هدف قرار داده است، نسلی که تک افتاده و خانه نشین شده است، نسلی که امروز در تردید و اضطراب به سر می برد که بهناز جعفری نماینده این قشر از بازیگران است ‌و نسل بازیگرانی که نا امید به آینده حرفه ای خویش،  اما برای رسیدن به موفقیت های پیش رو قادرند دست به هر کاری برای اثبات وجود خویش بزنند!

مونتاژ هوشمندانه «مستانه مهاجر» در افشای تدریجی و روایت فیلم نقش مکملی را ایفا کرده است «سه  رخ» يك «فيلم در فيلم هوشمندانه» است كه در كارنامه هنري پناهی فيلم تاثيرگذاري با بازي خوب «بهناز جعفری » و فيلمبرداری خوب «امین جعفری» به حساب می آید. فینال فیلم اما مثل حرکت رخ (در شطرنج)، راست و مستقیم نیست، و یکی از نقاط عطف فیلم به شمار می آید. فیلمساز با حرکت ضربدری و غیر قابل پیشبینی رخهایش، برنده جایزه بهترین فیلمنامه  میشود و یک کیش به شاه جشنواره های دنیا یعنی جشنواره کن میدهد.