شکستن ِ حفاظِ شیشه ای
برش اول از جشنواره ی بین المللی فیلم های مستند کانادا: HOT DOCS 2016
امین عظیمی
«Hot Docs»، بزرگترین جشنواره ی فیلم های مستند در آمریکای شمالی با نمایش بیش از 200 فیلم کوتاه و بلند در 10 سالن سینمایی شهر تورنتو، یکی از پربارترین دوره های برگزاری خود را در روزهای گذشته سپری کرد. «سینمای مستند» در چند دهه ی اخیر به مدد رشد فنی ابزار تولید و تنوع امکانات ثبت و بازنمایی واقعیت، به عصر نوینی قدم گذاشته است. دیرزمانی مرز میان ِ فیلم ِ مستند و داستانی – در مفهوم عام آن – انعکاس بدون دخل و تصرف ِ واقعیت در برابرِ داستان پردازی ذهن گرایانه و خیال انگیز آثار استودیویی آشکار می کرد.
به بیان دیگر فیلم مستند امکانی برای عکس برداری از وقایع شناخته می شد که دوربین در آن به عنوان یک شاهد عینی با کمترین تغییری، هرچه بیشتر بر «ماهیتی رسانه ای» تاکید می کند و در مقابل آن فیلمِ داستانی، کنشی ذهنی ، خیال پردازانه و متعلق به جهانی جدا افتاده از واقعیت بود که می بایست همه چیز در آن به طور دقیق ساخته، پرداخته و کنترل شود؛ اما امروزه دهه هاست سینما در چرخه ی تحولات هنری/صنعتی خویش،هرگونه وفاداری به چنین مرزبندی هایی را به کناری گذاشته است. همچنان که مجموعه آثار به نمایش گذاشته شده در دوره ی اخیر جشنواره ی «Hot Docs» تنوعی حیرت آور از به کارگیری تکنیک های تولید و بازنمایی را بازتاب می داد ، پر بیراه نیست که بگوییم گونه گونی سینمای مستند ِ امروز را تنها در مرزِ التقاطِ تعاریف، چارچوب ها و امکانات جامعِ تاریخ سینما می توان درک و دریافت کرد: از به کارگیری جلوه های ویژه ی میدانی و رایانه ای گرفته تا داستانپردازی های تخیلی صرف و مکاشفه ی دغدغه های انتزاعی شخصیت های داستانی؛ سینمای مستند یا بهتر است بگوییم معدل جریان اصلی سینمای مستند امروز جهان به جای تکیه بر بازنمایی «واقعیت» بر بازنمایی «واقع گرایانه» معطوف شده است.
محصول نهایی بر این اساس دیگر آن چرخه ی خشک و کسالت بار گزارشگری صرف نیست، بلکه با نوعی جریان سرگرم کننده، جذاب و خیال انگیز روبرو هستیم که به جای قرار دادن ستاره های سینمای در دکورهای مجلل می کوشد آدم های واقعی را در مکان های روزمره یا در بطن روزمرگی های فراموش شده به عنوان قهرمان هایی کنش مند تصویر کند. کنشی که با شکستن حفاظ شیشه ای کلیشه ای پیرامون خود، پا به عرصه ای نامحدود از امکانات و خلاقیت ها گذاشته است . دوره ی اخیر جشنواره ی «Hot Docs» محلی برای نمایش آثاری بود که روایتگری و جذابیت را به عنوان اصلی ترین وظیفه در دستور کار خود قرار داده اند. فارغ از آنکه به موضوعاتی کلان همچون گرمایش زمین ، تاریخ نگاری موسیقی، فساد سیاسی بپردازند و یا به بازنمایی تنهایی های یک زن معمولی یا پرسش های ذهنی یک جوان شوریده در مورد معنای عشق و زندگی توجه نشان دهند. اگر شانس تماشای آنها را نداشته اید نگران نباشید. سالن اختصاصی نمایش آثار مستند در خیابان بلور یا همان Bloor Hot Docs Cinemaدر طول سال فرصت تماشای شاخص ترین نمونه های حاضر در این میان را برای شما فراهم می کند.
