از سرزمین سامورایی‌ها تا قلب کانگوروها

میل به مهاجرت در میان طبقه متوسط ایرانی افزایش یافته است

فریبا نباتی

تب و تاب مهاجرت در ایران بار دیگر بالا گرفته است اما این بار با موجی جدید. تمایل مهاجرت به خارج از کشور که زمانی مختص به نخبگان و طبقه ثروتمند بود با موج جدید از این قشر عبور کرده و طبقه متوسط را هم با خود همراه کرده است.

بیش از سه دهه از روزهایی که ژاپن و دبی مقصدی برای تحقق رویای مردان جوان طبقه متوسط ایرانی بود گذشته. حالا ایرانی‌های بسیاری از این طبقه اقتصادی برای یافتن زندگی بهتر راهی کشورهای مختلف می‌شوند. مهاجرتی که سهم بیشترش از آن زنان شده و با تغییر الگوی مهاجرت همراه است.

آمار دقیقی از تعداد مهاجران ایرانی در کشورهای مختلف وجود ندارد اما براساس آخرین گزارش سازمان ملل که دو سال پیش منتشر شد، عدد آمار مهاجران ایرانی به ۲ میلیون و ۶۹۹ هزار نفر رسیده است. رقمی که بدون ملاحظه آمار پناهچویان و مهاجران غیرقانونی به دست آمده است.

آن طور که آمار سازمان ملل درباره هویت ایرانیان مهاجر براساس شاخص های سن و جنس می گوید؛ از سال ۲۰۱۵ به بعد، سهم زنان مهاجر نسبت به مردان مهاجر به طور قابل توجهی افزایش یافته و در سال ۲۰۱۷ هرم سنی جمعیت مهاجران ایرانی خارج از کشور سالمند شده است. گذشته از این ارقام، شواهد بسیاری نشان می دهد که میل به مهاجرت و ترک وطن در حال افزایش است؛ از زمزمه های دوستان و آشنایان گرفته تا اظهار نظر کارشناسان.

۴ سال پیش و در سال ۲۰۱۵ موسسه گالوپ به سفارش سازمان بین‌المللی مهاجرت میل به مهاجرت را در ۱۵۶ کشور بررسی کرد. بنابراین گزارش در ایران آن سال، حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر علاقمند مهاجرت بودند که از این آمار ۴۰۰ هزار نفر برای مهاجرت برنامه مشخصی داشته و در حال انجام کارهای سفرشان بودند.

آذرماه سال گذشته اما یکی از پژوهشگران پرده از آمار عجیب علاقه به مهاجرت در جامعه ایرانی برداشت. حسین عبده تبریزی در یکی از نشست‌های تخصصی انجمن جامعه شناسی ایران از اطلاعاتی گفت که نشان می‌داد ۱.۵ میلیون ایرانی در صف مهاجرت به استرالیا و کانادا هستند. آنطور که او گفته است از هر 100 جوان ایرانی چهار نفر خواستار مهاجرت به کانادا یا استرالیا بودند.

چند ماه قبل از این اظهار نظر نیز، گزارشی از بررسی آمار جستجوی کاربران گوگل در کلید واژه مهاجرت در یکی از سایت های خبری منتشر شد که نشان می داد میزان جست و جوی این واژه افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. در این گزارش همچنین بالاترین میزان سرچ های مشابه مربوط به «مهاجرت به روسیه»، «ایسلند مهاجرت»، «بهترین کشورها برای مهاجرت»، «راه‌های مهاجرت به کانادا» و «مهاجرت به کویت» است که بیان از تغییر الگوی مهاجرت دارد.

یکی از مهم ترین دلایل تغییر الگوی مهاجرت به اعمال قوانین سختیگرانه از سوی آمریکا برمی‌گردد. بعد از روی کار آمدن ترامپ، ایران جزو  هفت کشوری بود که رفت و آمد شهروندانش به کشور آمریکا محدود شد. به همین دلیل آمریکا که تقریبا مقصد اول برای دانشجویان ایرانی بود، حالا جایگاهش را به کشورهایی همچون آلمان، کانادا، ترکیه، گرجستان و … داده است.

شرایط اقتصادی سخت و آینده نامعلوم آن، چالش های اجتماعی، محدودیت در آزادی‌های فردی، یافتن فرصت شغلی، ادامه تحصیل و گسترش ناامیدی از جمله عوامل مهمی است که سبب افزایش قابل توجه میل به مهاجرت در میان ایرانیان به ویژه در میان قشر متوسط جامعه شده است.