نقش موثر رسانه مهاجر

سنبل پویان – تورنتو | وجود رسانه‌ های هم ‌زبان، همواره برای من دلخوشی مؤثری بوده، دلخوشی‌ای که هنوز هم با من است و باعث شده همچنان طناب پیوند با جامعه فرهنگی و هنری کشور مبدأ را در دست نگه دارم. این یعنی داشتن نگاهی مشترک، هم‌نوایی و هم‌صدایی با رشته‌ای که هیچ‌گاه از حلقه دوستان، همکاران، و حتی از قلب و روحم گسسته نشده است. بی‌اغراق، این ارتباط از معدود دلخوشی‌های من در سال‌های مهاجرت بوده و هست.

تصور کنید فرسنگ‌ها دور از جایی که سال‌ها در آن زیسته‌اید و شکل گرفته‌اید، به اجبار یا انتخاب در تقلا هستید، در جست ‌وجوی راهی برای دور نبودن از بطن زیستی خود، تفکر و باورهایی که در گوشت و پوست‌تان ریشه دوانده‌اند.  ناگهان رسانه‌ای پیدا می‌شود، بی‌طرف، بی‌سانسور و نامحدود، که تو را به ادامه دادن دعوت می‌کند و چقدر می‌تواند امیدبخش و راه‌گشا باشد در میانه جنگیدن و کنار آمدن با دنیایی غریب، جغرافیایی ناآشنا و فرهنگی که از آن تو نیست. بنابراین این موهبت جای شکرگزاری دارد.

رسانه قومی، یعنی به انزوا نرفتن و طرد نشدن از دل فرهنگ و فضای روشنفکری،  جامعه‌ای که بیشتر اعضای آن سرگرم گذران زندگی در جایگاهی کاملاً متفاوت از دنیای پیشین، مهارت‌ها و تحصیلات خود هستند. در این میان، رسانه قومی می‌تواند نقطه اتصال با گذشته و دلخوشی کوچکی باشد برای ادامه دادن؛ دلخوشی‌ای که به فرد انگیزه می‌دهد برای پیشرفت، بازسازی خود و بازپس‌گیری هویت خویش تا ببیند و بی اندیشد و تلاش کند.

با کمک رسانه قومی، مشارکت زبانی، سیاسی و اقتصادی از جایی که در آن زندگی می‌کنیم، می‌توان پلی ساخت به سوی کشور مبدأ، پلی که قدرت عبور از مرزهای اندیشه و هنر را دارد. از همه مهم‌تر، این رسانه‌ها می‌توانند تحول درونی تجربه مهاجرت را ثبت و ضبط کنند و نگذارند این تجربه نو، گوشه‌ای خاک بخورد یا در بی‌هویتی محو شود.

این نقش، نه‌تنها به تقویت هویت قومی و حس تعلق کمک می‌کند، بلکه مانعی است در برابر گم شدن در فرهنگ جامعه میزبان. در کنار حفظ هویت، رسانه‌ها می‌توانند با معرفی فرهنگ و ارزش‌های جامعه میزبان و نمایش واقعیت‌های زندگی مهاجران، مسیر ادغام اجتماعی-فرهنگی را به نمایش بگذارد و فاصله میان آن‌ها که ماندند و آن‌ها که رفته اند را کمتر و کمتر کنند. و اما رسانه قومی هر کشور، توان ساختن جهانی بی‌مرز را دارد؛ جهانی که بدون ملاحظات و محدودیت‌ها، فقط صدای خودش را بازتاب می‌دهد. و جالب اینجاست که همین رسانه، ماندگار می‌شود، گسترش می‌یابد و به این ترتیب این تلاش بی‌وقفه، در تاریخ ثبت خواهد شد و تولدی دوباره می شود که شایسته دیده شدن و شنیده شدن است.

نکته‌ مهم و قابل‌توجه از میان ارزش‌های رسانه‌های قومی، نقش آن‌ها به‌عنوان چراغ راه هویتی نسل بعدی مهاجران است. نسلی که در سرزمین تازه رشد کرده و اغلب، تنها از خلال شنیده‌هایی پراکنده و گاه‌به‌گاه آن هم در ایام خاص و به اصرار خانواده  با ریشه‌های خود آشنا می‌شود. نسلی که دور از فضای دورهمی‌های خانوادگی، محافل فامیلی و پیوندهای سنتی رشد کرده و خاطره‌گویی والدین برایش به روایتی تکراری و دور از ذهن بدل شده است…و حتی گاها شایعاتی بی اساس و اغراق شده بین اقوام مختلف در بد جلوه دادن تاریخ و فرهنگ مادری می پیچد که نسل دوم را دچار سردرگرمی میکند.

در چنین شرایطی، رسانه قومی می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند، آن‌هم به زبان مادری، زبانی که نخستین واسطه‌ عاطفی و فکری میان نسل‌هاست. این رسانه می‌تواند مرجعی قابل‌اعتماد برای درک بهتر فرهنگ، تاریخ و هویت نسل اول مهاجران باشد. به‌ویژه در کشور چندملیتی‌ای مانند کانادا، که بسیاری از اقوام و ملیت‌ها بر حفظ زبان، سنت و فرهنگ خود تأکید دارند، رسانه قومی می‌تواند پنجره‌ای باشد برای آگاهی‌بخشی به نسل دوم. نسلی که با شناخت آنچه بوده‌اند و آنچه می‌توانند باشند، امکان افتخار به پیشینه فرهنگی خود را پیدا کند.