دیاسپورا, سکویی ماندگار برای تجربیات مشترک

پویان طباطبایی, تورنتو | اولین بار در سال ۲۰۱۱ و از طریق دوست و همکار خوبم، لون هفتوان، با جشنواره فیلم دیاسپورا آشنا شدم. لون، کارگردان تئاتر و بازیگر سینمای کانادایی-ایرانی-ارمنی، نقش بسیار تاثیر گذاری در این جشنواره داشت و با حضورش به عنوان مشاور، به جشنواره جان و روح خاصی بخشیده بود. در این سالها با انتخاب های درست و دقیق میهمانان بزرگی چون اتم اگویان و آربی آوانسیان، به برنامه‌های جشنواره غنای بیشتری داده بود. علیرغم فستیوال های ایرانی این چند وقت گذشته در کانادا که عموما با اهداف سیاسی, ثروت اندوزی و گاها مشکوک راه اندازی شده اند, فستیوال فیلم دیازپورا, تحت مدیریت و رهبری الهام‌بخش دکتر شهرام تابع محمدی همواره با دیدگاه روشن و هدفمند خود، بستری را برای صداها و روایت‌های گوناگون فراهم کرده که بازتاب‌دهنده پیچیدگی های مهاجرت, اهمیت به وجود انسان, هویت و پایداری فرهنگی هستند .

در واقع جشنواره دیاسپورا در طول این سال‌ها به بخشی حیاتی از چشم‌انداز فرهنگی چندملیتی تورنتو تبدیل شده است.  از همان سال اول, جشنواره سال به سال بزرگتر شد تا جایی که دیاسپورا در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به اوج رسید و با استقبال گسترده‌ای مواجه شد، اما پس از آن مقیاس آن کمی کوچک‌تر شد. با این حال، دیاسپورا همچنان یکی از بخش‌های ارزشمند و گرانبهای صحنه فرهنگی تورنتو باقی مانده است و صدای پررنگی برای روایت‌های جهانی به شمار می‌آید.

لازم به ذکر است که یکی از جلوه‌های بصری مهم این جشنواره در سال‌های اخیر، پوسترهای جذابی است که توسط علی کامران طراحی شده است. دیدگاه هنری او به این جشنواره انرژی تازه‌ای بخشیده و پوسترهایش به پرچمی نمادین برای جشنواره تبدیل شده‌اند که جوهره موضوعات و اهداف آن را به خوبی به تصویر می‌کشد.

یکی از خاطرات پررنگم از جشنواره دیاسپورا مربوط به مراسم اختتامیه یکی از دوره‌های اخیر است، جایی که مستند ال‌گوستو به کارگردانی صفیناز بوصبیه  (Safinez Bousbia) به نمایش درآمد. این فیلم داستان اتحاد دوباره موسیقیدان‌های موسیقی «شعبی» الجزایری—یهودی و مسلمان—را به تصویر می‌کشد که پس از دهه‌ها دوری به خاطر تحولات سیاسی الجزایر، دوباره گرد هم می‌آیند. دیدن این موسیقیدان‌ها که پس از سی سال دوری به واسطه عشق مشترکشان به موسیقی دوباره به هم می‌پیوندند، تجربه‌ای بسیار تأثیرگذار بود. اشک از چشمانم جاری شد و از شدت احساسی که تجربه می‌کردم شگفت‌زده شدم؛ این لحظه جوهره جشنواره فیلم دیاسپورا را به خوبی بازتاب می‌داد و نشان می‌داد که چگونه سینما می‌تواند ما را به انسانیت مشترک پیوند دهد و تاثیر عمیقی بگذارد.

در واقع جشنواره فیلم دیاسپورا به رهبری شهرام تابع محمدی، فضایی برای شنیدن صداهای کمتر شنیده شده است که باعث تقویت همدلی و درک متقابل میان فرهنگ‌ها می‌شود. تعهد او به این هدف، جشنواره را به یک نهاد ارزشمند در صحنه هنری تورنتو تبدیل کرده است که سینما را به عنوان پلی برای ارتباط فرهنگی و بازتاب تجربیات انسانی جهانی به نمایش می‌گذارد.

نکات برجسته جشنواره فیلم دیاسپورا ۲۰۲۴

جشنواره فیلم دیاسپورا ۲۰۲۴ امسال نیز با مجموعه‌ای از فیلم‌های تاثیرگذار بازگشته که به عمق تجربه‌های دیاسپورا پرداخته‌اند و هر یک از منظری منحصربه‌فرد به پیچیدگی‌های جابجایی، تعلق خاطر و هویت فرهنگی نگریسته‌اند. این جشنواره که از ۷ تا ۱۰ نوامبر در اینیس تاون هال برگزار می‌شود، شامل فیلم‌هایی از نقاط مختلف جهان است که هر یک با موضوعات جهانی مرتبط با ذات انسانی ما پیوند دارند.

برخی از فیلم‌های شاخص امسال عبارتند از:

• “در سرزمین برادران” از علیرضا قاسمی و رها امیرفضلی: این درام عمیق که به زبان‌های فارسی، دری و هزارگی (با زیرنویس انگلیسی) ساخته شده، به موضوع برادری و استقامت در برابر آشوب‌های سیاسی پرداخته است. پس از دریافت جایزه کارگردانی در جشنواره ساندنس ۲۰۲۴، این فیلم اکنون اولین اکران خود در تورنتو را در دیاسپورا تجربه می‌کند و داستان پیوند خانوادگی را در دوران بحران‌ها به تصویر می‌کشد.
• “قهرمانان دره طلایی” از بن استورگولوفسکی: این مستند الهام‌بخش به زبان دری فارسی و انگلیسی (با زیرنویس انگلیسی) به زندگی ورزشکاران افغان پرداخته که در برابر چالش‌های فردی و اجتماعی ایستادگی می‌کنند. پس از کسب جایزه انتخاب مخاطب در جشنواره بین‌المللی فیلم هارت‌لند ۲۰۲۴، این فیلم برای اولین بار در تورنتو به نمایش درمی‌آید.
• “درس‌های فارسی” از وادیم پرلمن: این درام تاریخی به زبان‌های آلمانی، فرانسوی و فارسی (با زیرنویس انگلیسی) داستانی است از مقاومت و بقا که زبان و میراث فرهنگی را به عنوان نمادی از ایستادگی به تصویر می‌کشد. درس‌های فارسی روایتی احساسی از اهمیت هویت فرهنگی در زمان‌های دشوار است.

باید به این نکته توجه کنیم که جشنواره دیاسپورا تنها به نمایش فیلم‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه یک رویداد تعاملی است که به تبادل فرهنگی و گفتگو نیز می‌پردازد. از طریق کارگاه‌ها، پنل‌های بحث و گفتگو و جلسات پرسش و پاسخ با فیلمسازان، جشنواره فرصتی برای مخاطبان فراهم می‌آورد تا با داستان‌ها در سطحی عمیق‌تر ارتباط برقرار کنند. این جلسات تجربه جشنواره را غنی‌تر می‌کند و به شرکت‌کنندگان اجازه می‌دهد تا با خالقان آثار ارتباط مستقیم برقرار کنند و از فرایندهای خلاقانه و الهام‌های پشت هر فیلم آگاه شوند.

با توجه به تمام نکات ظریف این رویداد هنری, جشنواره فیلم دیاسپورا به بخشی ضروری از بافت فرهنگی تورنتو تبدیل شده است، به ویژه برای جوامعی که انعکاس تجربیات و تاریخ‌های خود را روی پرده می‌بینند. این جشنواره با مدیریت صحیح شهرام تابع محمدی و با کمک هنرمندانی همچون لون هفتوان فقید و طراحانی همچون علی کامران، همچنان به ایجاد پل‌هایی بین فرهنگ‌ها از طریق سینما متعهد است. این جشنواره به عنوان یادبودی از استقامت و خلاقیت جوامع مهاجر عمل می‌کند و به ما یادآوری می‌کند که چگونه هنر می‌تواند ما را به یکدیگر پیوند دهد.

در شهری به اندازه تورنتو که از فرهنگ‌های گوناگون تشکیل شده، جشنواره فیلم دیاسپورا نمادی است از جشن صداهای جهانی و فرصتی برای مخاطبان فراهم می‌آورد تا از طریق داستان‌های قدرتمند و الهام‌بخش به گستره‌ی زندگی دیاسپورا نگاهی بیندازند. با فیلم‌هایی همچون در سرزمین برادران، داستان‌های استقامت و الهام‌بخشی مانند قهرمانان دره طلایی، و فیلم‌های عمیقاً احساسی مانند ال‌گوستو، این جشنواره همچنان ما را از طریق تجربیات مشترک به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند. جشنواره دیاسپورا سکویی ماندگار برای صداهایی است که باید شنیده شوند و داستان‌هایی که شایسته‌ی جشن گرفتن هستند.