نگاهی به گنجینه آقاخان
مجله تیتر گزارش می دهد: «موزه آقاخان – Aga Khan Museum» در تورنتو از سپتامبر 2014 درهای خود را به روی مردم گشود. این موزه آثاری از تمدن و فرهنگ کشورهای اسلامی را نشان می دهد و مجموعه‌های آن در دو بخش دائمی و فصلی در معرض بازدیدکنندگان قرار می گیرند. این گنجینه مشتمل بر آثار بسیار گرانبهایی از فرهنگ کشورهای خاورمیانه و شاخ آفریقا به عنوان مبدأ و بزرگترین منطقه مسلمان‌نشین از گذشته تاکنون در آن نهفته است.
در کنار این موزه، «مرکز اسماعیلیه» بنا شده است. گشایش هر دو ساختمان با حضور شاهزاده آقاخان (امام کنونی شعیان اسماعیلی) و استیون هارپر (نخست وزیر وقت کانادا) صورت گرفت. به نظر می رسد این مرکز تازه تاسیس و مدرن، برای مدیریت مهاجران پیوسته به فرقه اسماعیلیه یا همان فرقه حسن صباح باشد.
موزه آقاخان شامل دو تالار کوچک است که ده ها اثر سفالین را در خود جای داده؛ این آثار متعلق به یک دوره تاریخی هزار ساله هستند. یکی از آثار متفاوت در این بخش، ظرفی نقاشی شده است که برای گذاشتن اشیای سفره هفت سین به کار برده می‌شده و در سده دوازدهم میلادی در شهر ری ساخته شده است.
در تالار اصلی موزه، ابتدا نمونه‌های خطی به بازدیدکنندگان ارائه شده‌اند. یکی از این کتاب‌ها «تشریح منصوری» است که به کالبدشناسی انسان اختصاص دارد. «تشریح منصوری» در سده پانزدهم میلادی به کوشش منصور ابن الیاس شیرازی نوشته شد. کتاب او با تصاویر گوناگون همراه است و از آن به عنوان اثری موثر در پیشرفت دانش کالبدشناسی یاد می‌شود. این موضوع به ویژه از جنبه‌ای قابل توجه است که در دوره اسلامی تا چندین سده، به دلیل محدودیت‌های مذهبی، کتاب‌های کالبدشناسی بدون تصویر تهیه می‌شدند. نمونه‌های دیگری از “تشریح منصوری” در کتابخانه‌های ایران و ایالات متحده نیز نگهداری می‌شوند.
آثار موزه، عمدتا از گنجینه خانوادگی آقاخان است و برخی از این آثار از مجموعه‌های معتبر خریداری شده که از آن جمله می‌توان به نامه عباس میرزا به ناپلئون اشاره کرد که از Archives des Affaires étrangères در پاریس خریداری شده است.
این موزه که متمرکز بر فرهنگ و هنر تمدن اسلامی در گستره جغرافیایی اسلام است، مشتمل بر آثار باستانی و اشیای بسیار ارزشمند خاورمیانه، در مجموع آثاری متعلق به ایران، افغانستان، مصر، مراکش، ترکیه، عراق، اندونزی، سوریه، هند، اسپانیا، ایتالیا و حتی چین است و ظاهراً سیاست کنونی این مجموعه، توسعه سریع است و به همین دلیل، احتمالاً گنجینه این مجموعه با تکیه بر ثروت میلیارد دلاری آقاخان‌ها، به سرعت رو به گسترش خواهد نهاد.
برای دیدن نامه عباس میرزا به ناپلئون اینجا را کلیک کنید
در این موزه هزاران اثر بی‌نظیر از جمله نسخه‌های بسیار ارزشمند از نقاشی‌های بسیار کم‌نظیر از ایران و عراق، صفحاتی از «قرآن آبی» شمال آفریقا، یک پوشش مغولی متعلق به قرن سیزدهم و نیز خوشنویسی طلاکوب امپراتوری عثمانی است، که در این موزه گرد آمده که بدون تردید یکی از بزرگترین مجموعه‌های میراث تاریخی خاورمیانه را تشکیل داده است. همچنین موزه آقاخان گنجینه‌ای از نگاره‌های مینیاتوری شاهنامه فردوسی را نیز در اختیار دارد که نمونه‌هایی از آنها در دید عموم قرار دارند؛ نسخه‌هایی که از سده پانزدهم تا هفدهم میلادی در لاهیجان، تبریز و اصفهان کار شده‌اند.
در این موزه بیش از هزار اثر، از جمله نسخ خطی از قرآن، متعلق به قرون هفت و هشت میلادی، نگهداری می شود. در جهان موزه های فراوانی وجود دارد که بخشی از فضای خود را به هنرهای اسلامی اختصاص داده اند، اما «موزه آقاخان» نخستین موزه در آمریکای شمالی است که تنها به هنر اسلامی، اعم از نقاشی و تصویر سازی، سرامیک، نساجی، خطاطی، ادوات عملی، پوشاک و هزاران نسخه از قرآن اختصاص داده شده است.
در این ساختمان که طراحی آن توسط «فومیکیهو ماکی»، معمار ژاپنی و همکاری با دفتر کانادایی موریاما و تشیما ساخته شده و مجموعه ای از تاریخ چندین قرن فعالیت مسلمانان درآن به نمایش درآمده است. این ساختمان با زوایای تند، با گرانیت سفید نماسازی شده و نورپردازی در فضاسازی آن نقش مهمی برعهده دارد. این ساختمان یک صحن اندرونی دارد که از سنت معماری اسلامی الهام گرفته است. شکستگی‌های لبه‌ی بام برای ساخت شبکه‌هایی ایجاد شده که نور را به داخل عبور می‌دهند. شیشه‌های طرح‌دار با نقوشی برگرفته از فرهنگ اسلامی ساخته شده‌اند.
موزه و مرکز اسلام اسماعیلی در مجاور آن، در زمینی نزدیک به هفت هکتار و با هزینه ۳۰۰ میلیون دلار کانادا بنا شده و هدف آن جذب بازدیدکننده تا مرز ۲۵۰ هزار نفر در سال است.
برای اطلاع از برنامه های این مجموعه می توانید به سایت موزه آقاخان مراجعه کنید.
