سفری جادویی به جهانی ناشناخته – به بهانه کنسرت سوسن دیهیم در تورنتو
پویان طباطبایی
در دوران معاصر گروهی معتقدند که برای ماندگار شدن یک هنرمند، تنها داشتن یک اثر درخشان کافیست. از سوی دیگر بخش بزرگی از منتقدان هنری اعتقاد به تداوم و پویایی یک هنرمند دارند. شاید رسیدن به قله ای, دلخوش کردن به همان و ترس از پایین آمدن و تلاش دوباره برای فتح قله ای دیگر – که داستان تکراری شمار بیشماری از هنرمندان ایرانی است – تفاوت عمده در ماندگار شدن هنرمند و نه تنها یک اثر باشد. متاسفانه باید گفت که در برهوت فضای هنری ایران در ۵ دهه گذشته شاید به ندرت به نقاشی، فیلم سازی، نویسنده ای و یا موزیسینی بر بخوریم که خودش و مسیر حرکتش جریان ساز شده باشد.
از اینرو شاید بتوان برای سوسن دیهیم کلاه را از سر برداشت، چشم ها را بست و با نوای جادویی موسیقی و آوایش به آنچه نادیدنی است سفر کرد. قدم گذاشتن در مسیر ناشناخته ها و تداوم در تجربه کردن مسیرهای کمتر رفته شده ، خصوصا با تکیه بر ادبیات و موسیقی ایرانی، کاری ستودنی است که دیهیم از پس آن به خوبی بر آمده است. همکاری های متعدد در شاخه های مختلف موسیقی، هنرهای تجسمی و سینما با نام آوران این عرصه چون: Ornette Coleman, Bobby McFerrin, Peter Gabriel, Bill Laswell, Richard Horowitz,Rufus Wainwright, Marius De Vries, Hal Wilner, Mickey Hart, Branford Marsalis, Jerry Garcia, Will Calhoun, Karsh Kale, Doug Wimbish, Keith LeBlanc, Skip McDonald, Jah Wobble, Talvin Singh, Adrian Sherwood و شیرین نشاط به تنهایی نشان دهنده اهمیت جایگاه دیهیم است. حتی اگر در ساده لوحانه ترین حالت بخواهیم از جنس همان گروه اول باشیم که به تنها داشتن یک کار خوب بسنده میکنند، سوسن دیهیم در همان بیست و هشت سال پیش و در همکاری با پیتر گبریل در آخرین وسوسه مسیح ، جاودانه شده است.
سوسن دیهیم، با رقص و باله پا به دنیای هنر گذاشت، نوازندگی را دنبال کرد و با ورودش به امریکا و مستقر شدن در شهر نیویورک در دهه ۸۰ میلادی آغازی دوباره داشت. دیهیم توانست با تکیه بر خلاقیتش در خوانندگی و توانایی هایش در استفاده از صدا پا به جهان خوانندگی و آهنگسازی بگذارد و در کمتر از ۳ دهه به یکی از شاخص ترین هنرمندان این عرصه تبدیل بشود.
اما اینجا در شهر تورنتو، بیش از ۲ سال است که موزه آقاخان تلاش بسیاری در جلب توجه و رضایت ایرانیان مقیم این کلان شهر دارد و تاکنون توانسته چهره های جهانی و شناخته شده ایران همچون عباس کیارستمی و پرویز تناولی را میزبانی کند. این بار و در گامی نو، روز جمعه (دوم جون) سالن کنسرت موزه آقاخان میهمان سوسن دیهیم خواهد بود و فرصتی برای علاقمندان به شنیدن موسیقی تجربی و آشنایی با قلمروهای ناشناخته موسیقی. در همین ارتباط، فرصت کوتاهی دست داد تا در باب این کنسرت با سوسن دیهیم گپی بزنم.
چطور شد که تصمیم گرفتید در موزه آقاخان برنامه ای داشته باشید و چندمین باری هست که به تورنتو سفر میکنید؟
بار دومی هست که به تورنتو میآیم و از سفر اولم هم زمان زیادی گذشته است. چندی پیش از طرف موزه آقاخان دعوتنامهای به دستم رسید که از من خواسته بودند برنامهای را آنجا اجرا کنم. از طرفی این روزها پروژه بزرگی درباره زندگی خانم «فروغ فرخزاد» در دست دارم، اما حجم و اندازه این کار برای اجرا در موزه آقاخان خیلی بزرگ بود و تصمیم بر این شد که یک شوی سولو (انفرادی) اجرا شود که هم با توجه به فضای موزه قابل انجام باشد و هم بتوان آنرا سریعتر به مرحله اجرا رساند.
شما قبلا در جایی گفته بودید که موسیقی شما آبستره است. در این باره توضیح بیشتری میدهید؟
سنت اهمیت زیادی دارد اما فکر میکنم آهنگسازهایی که میخواهند کار نو بکنند و در فضای تجربی فعالیت داشته باشند مثل خود من، هیچ وقت دنبال یک امضا و فرمولهای از قبل ساخته شده نرفتند که بخواهند فقط آنرا دوباره اجرا کنند و نشر بدهند. من شخصا همیشه دنبال این امکان بودم که صداهایی را بشنوم که در دور و برم وجود ندارد. وقتی کارها خیلی نو میشود، به نظر من جنبه آبستره پیدا میکنند، چون تماشگر دیگر با آن آشنایی ندارد. حتی خود آهنگساز هم وقتی کار جدید میسازد در واقع خودش را دارد در فضایی رها میکند که نمیداند چه اتفاقی قرار است بیفتد، بنابراین میگذارد که صوت، صدا و موزیک خودش، او را راهنمایی کند به جایی جدید، به اصوات جدید و به انواع کارهایی که میشود با صدا کرد. این نوع کارهای تجربی و جدید، به فضا آبستره نزدیک است چراکه هنوز به سنت نرسیده و هنرمند همچنان در حال خلق کردن است.
آنچه که در روز جمعه به اجرا درمیآید، پروژه جدیدی است، یا یک مجموعه انتخاب شده از کارهای قبلی شما؟
برای اجرای تورنتو تعدادی از کارهای گذشته و بخشی از کارهای جدیدترم را انتخاب کردم. اسم این برنامه Vocodeliks هست چون درباره صداست و از اواخر سالهای ۸۰ میلادی شروع شد. من در این سالها کارهای تجربی زیادی درباره صدا انجام دادم و همچنین در فیلمها و با هنرمندانی که در عرصه تجسمی فعالیت دارند همکاریهای زیادی داشتم، مثلا کارهایی که برای ویدئوهای خانم «شیرین نشاط» ساخته بودم و یا برای همین پروژه جدیدم که بر اساس کارهای خانم فرخزاد هست. مرکزیت اجراها روی همان کارهای تجربی با صدا خواهد بود و بخشی هم از همین همکاریهاست که این بار بدون متریال تصویری اجرا میشوند.
