ساحره ها و بندبازها

یادداشت های روزانه فستیوال تآتر فرینج

تورنتو – کانادا
امین عظیمی – منتقد تآتر

یادداشت ششم:

Weird: The Witches of Macbeth

«مکبث» یکی از کوتاه ترین و در عینحال عمیق ترین تراژدی های شکسپیر است. بازنمایی ِ تصویرِ جاه طلبی و سودای جنون آمیز ِ  قدرت در این نمایشنامه قرن هاست مخاطبان بسیاری را بر صندلی های تماشاخانه ها میخکوب کرده و این امکان را به شیفتگان شکسپیر داده است تا پرسش های خود از راز و رمز این اثر را از طریق ِ بازخوانی یا دراماتورژی آن در قالبِ متون ِ نمایشی دیگر پی بگیرند. این درست همان کاری است که «فلیپ ساتکا» Phillip Psutka نویسنده و کارگردان ِ  اجرای «غریب: ساحره های ِ مکبث» Weird: The Witches of Macbeth از طریق تمرکز بر جهان ِ ذهنی سه ساحره ی  نمایشنامه ی شکسپیر پی گرفته است .

برای این مهم او از طریق ِ  تقلید زبان ِ شکسپیر و ایجاد بافتی تازه ، مرکب از دیالوگ های متن اصلی و  دیالوگ هایی که خود به آنها افزوده است به متن دومی دست پیدا کرده که در آن به مکاشفه ی ذهنی این جادوگران و انگیزه های آنها در اغوای مکبث برای خونریزی دست می زند. در حقیقت آنها از طریق برون ریزی درونیات خود مخاطب را به درک عمیق تری از مفهوم شرارت و میل به ویرانگری در انسان رهنمون می شوند و در عینحال از طریق ِ بازنمایی تناقض های خویش محوری تازه را به نوشتار شکسپیر بخشیده اند. نمایشنامه نویس و کارگردان اثر در فرآیند اجرایی یکسره به سراغ فیزیکال تئاتر و آکروباسی رفته است؛ دو رشته پارچه ی سرخ رنگ از سقف صحنه آویزان است – به عنوان نمادی از نیروی شیطانی ساحره ها که آن هم از آسمان به زمین نازل شده – و در تمام طول اجرا هر سه بازیگر باتوان و مهارت بدنی مثال زدنی مدام در حال بالا رفتن، تاب خوردن، آویزان شدن و حتی سقوط کردن از آن هستند.

آنها همچون گیاهانی درهم پیچ خورده هستند که نیروی شریر خود را از رشته های سرخ رنگ می گیرند. بر این اساس اجرا در پیوند زبانِ آهنگین و کهن شکسپیری و تصویری سازی شعبده گون بر پایه ی بیان بدنی بازیگران فضاسازی اساطیری پیدا کرده است . این ویژگی های را اضافه کنید به حاشیه ی صوتی اثر و هجوم بی امان صدای مهیب رعد و برق که یاری شایانی بر خلق جهانی کابوس وار کرده است. با این حال آنچه اجرای «غریب: ساحره های ِ مکبث» حتی در زمان نه چندان طولانی 60 دقیقه ای اش از پا می اندازد میزانسن های تکراری  و تکیه ی بیش از حد اجرا بر پارچه های قرمز و بالا و پایین رفتن بازیگران از آن است به گونه ای که اندکی پس از نیمه ی اجرا مدام شاهد تکرار تصاویر هستیم و در انتهای این مسیر چیزی بر جای نمی ماند جز  پوسیدگی و اضمحلال  همان تصاویر جذاب و شگفت آور ِ نخستین.  این امر حتی در روندِ ورود و خروج بازیگران به صحنه نیز، قابل مشاهده است و میزانسن های تکراری آنها اثر را به نمایشی رادیویی بدل کرده که می شود با چشمان بسته دنبال اش کرد. در مجموع می توان تجربه ی شگفت انگیز مواجهه با ساحره های نمایشنامه ی مکبث را دچار نوعی آسیب تکرار و استفاده ی بیش از حد از یک ایده ی محوری جذاب دانست اما فضاسازی کلی اثر آن را به یکی از تجربه های قابل تامل فستیوال فرینج امسال بدل کرده است.